Legendarische legende Marvin Gaye op de ijsbaan oktober 1976
Bron : Volkskrant 11-02-2023
In 1976 trad Marvin Gaye bij gebrek aan betere accommodaties op in de Jaap Edenhal, een Amsterdamse schaatsbaan die ook dienstdeed als concerthal. De show is nu eindelijk als album verschenen. Wie Gaye What’s Going On hoort zingen, begrijpt waarom dit concert zo beroemd is geworden.
In het leven van Marvin Gaye zat lang niet alles mee, nog even los van het gruwelijke einde in 1984, toen zijn vader hem een kogel door zijn hart joeg. Gayes carrière kende een lange en hobbelige aanloop, vanaf zijn eerste successen als jazzvocalist in de jaren zestig tot zijn samenwerking met zangeres Tammi Terrell, die wreed ten einde kwam toen zij in 1970 plotseling overleed aan een hersentumor.
Gaye probeerde het na dat drama te maken in de maatschappelijk betrokken soul en r&b van de jaren zeventig, maar ook die ingeslagen weg bleek kronkelig. Zijn aanklacht tegen politiegeweld What’s Going On uit 1971 geldt nu misschien als een muzikaal monument voor de Amerikaanse burgerrechtenbeweging, maar destijds wilde Gayes label Motown zijn nog altijd urgente hartenkreet het liefst afvoeren via de achterdeur. Veel te politiek, vond Motown-oprichter Berry Gordy, die het witte en conservatieve deel van het publiek niet van zich wilde vervreemden, omdat hij daar nu eenmaal ook graag platen aan wilde verkopen.
Maar Gaye ging de strijd aan met zijn label, en won. Hij wist Motown te overtuigen van zijn gelijk en mocht uiteindelijk een complete conceptplaat vouwen rond dat prachtige politieke lied van hem: het gelijknamige album What’s Going On werd een eerste miljoenensucces. Motown bood hem daarna een miljoenencontract aan, Gaye incasseerde twee Grammy-nominaties en What’s Going On werd bekroond als album van het jaar door bijvoorbeeld het muziekblad Rolling Stone.
Het ging dus eindelijk echt goed met de singer-songwriter uit Washington DC en in 1976 besloot team-Gaye dat het tijd was voor een buitenlandse trip. In september landde het gezelschap in Londen voor een serie Britse concerten, te beginnen in de Royal Albert Hall. Daarna werd het nieuwe soulwonder naar het vasteland van Europa gestuurd – en die reis begon in Amsterdam. Logisch, zou je denken, want lekker dicht bij het vliegveld en fijn voor Gaye om die befaamde hippiestad eens van dichtbij te bekijken. Maar vanzelfsprekend was zijn Amsterdamse show eigenlijk helemaal niet. Want Amsterdam had geen goede plek om Gaye met alle egards en dus een gepaste hoeveelheid publiek te ontvangen.
De popzaal Paradiso bestond al acht jaar, maar ja, dat was maar een popzaal. Het Koninklijk Concertgebouw organiseerde ook stevige shows en liet gedurende de jaren zeventig bands als Black Sabbath, Led Zeppelin, Pink Floyd en The Who keihard rocken onder het concertorgel. Maar er pasten nog geen tweeduizend man in. Een beetje weinig voor Marvin Gaye. Rotterdam had inmiddels wel een kolossale concerthal: de Ahoy, geopend in 1971. Maar die goed uitgeruste sport- en muziekzaal, met plaats voor tienduizend man, was voor de net écht doorgebroken soulheld Gaye weer wat te royaal. En die tent lag dus niet in Amsterdam.
Concertorganisator Mojo had een oplossing voor het hoofdstedelijke probleem. Het net begonnen bedrijf had de Jaap Edenhal, de in 1973 geopende hal naast de ijsbaan in de Watergraafsmeer, meteen gekaapt als nieuwe rocktempel, ook al was het dat verre van. Het plafond boven het overdekte gedeelte van de ijsbaan, waar langebaanschaatsers, ijshockeyers en een eerste generatie shorttrackers hun rondjes maakten, was aan de lage kant. Als je van verbazing opsprong, stootte je nog net niet je hoofd. Voor de akoestiek was dat minder gunstig.
En toch pionierde Mojo in de Jaap Edenhal lekker door. Er werden enorme namen naar de schaatshal gehaald, van Abba tot Bob Marley. En al zou bij latere optredens van stoere metalbands blijken dat de hal écht niet zo geschikt was als rockpodium – bij een spijkerharde vuurwerkshow van de Australische hardrockband AC/DC kwam een deel van het inmiddels gevreesde systeemplafond naar beneden – Marvin Gaye was welkom in de intieme en toch riante hal, samen met een man of vijfduizend aan publiek.
Het werd erg druk, op 10 oktober 1976 (ook de security was een probleem van de Jaap Edenhal: mensen zonder kaartje vonden altijd wel een onbewaakt plekje rond de baan om zich langs te wurmen). Het maakte de show van Gaye wel extra sfeervol, kunnen we nu horen op Marvin Gaye: Greatest Hits Live In ’76, de eindelijk op plaat verschenen weergave van het memorabele optreden.
De hal schreeuwt zich de keel schor vanaf de aftrap: het meteen al dampende funknummer All the Way Around van de dan net verschenen plaat I Want You. Gayes stem glijdt als een kunstschaatser langs de koperarrangementen en de stug doorratelende conga’s. En aan zijn jammerende falset richting de finale kun je horen in welke topvorm Gaye hier verkeerde: glimmend van het zelfvertrouwen en vocaal messcherp. En wat klinkt de woede in What’s Going On ingehouden maar oprecht, bij de ondanks alles kalmerende woorden: ‘Brother, brother, brother, there’s far too many of you dying. You know we’ve got to find a way, to bring some lovin’ here today.’
Dat de show in de krappe schaatshal van uitzonderlijke kwaliteit was, wisten we al. Het concert werd gefilmd en veel later uitgebracht als dvd. Marvin Gaye live in Amsterdam werd daarna gekoesterd door zijn fans, omdat het een van de weinige live-registraties was van de acht jaar later zo dramatisch overleden soul- en r&b-legende.
Het concert is nog altijd te zien, bijvoorbeeld via de streamingdienst Amazon Prime. Maar met het eindelijk verschenen album is het Amsterdamse optreden nu ook vereeuwigd voor de platenkast. En Marvin Gaye: Greatest Hits Live In ’76 is dus niet alleen een gedenksteen voor de zanger, maar ook voor een zich avontuurlijk ontwikkelende Amsterdamse popcultuur.
Het album Marvin Gaye: Greatest Hits Live In ’76 is verschenen bij Universal, op cd en vinyl. De live-registratie van het concert van Marvin Gaye in de Amsterdamse Jaap Edenhal is te vinden op Amazon Prime.
